شاید شمایی که این مقاله را مطالعه می کنید یک مخترع تازه کار و یا فردی عادی باشید و بخواهید با قوانین ثبت اختراع آشنا بشوید پس این مقاله را به خوبی بخوانید

 بطورکلی اختراع طبق قوانین ایران به معنای یک ترکیب ، دستگاه و یا راه حل جدید و نوآورانه برای حل یک مشکل فنی است . این راه حل نوآورانه ممکن است به ایجاد یک دستگاه ، محصول دارو یا فرآیند صنعتی کاملا جدید مربوط باشد ، یا ممکن است فقط بهبود جزئی محصول یا فرآیند شناخته شده ای باشد.

طبق تعریف سازمان جهانی مالکیت معنوی که مقر آن در ژنو است می گوید که : اختراع محصول یا فرایندی است که راه نوینی را جهت انجام کاری ارائه می‌دهد یا راه حل فنی جدیدی را برای حل مشکلی خاص پیشنهاد می‌کند. به عبارت ساده تر اختراع راه حلی است فنی که برای اولین بار جهت حل مشکلی فنی ارائه می‌گردد.

چرا ما باید اختراع خود را ثبت کنیم

اختراع ،حاصل و ثمره تلاش فکری و تراوش ذهنی یک مخترع است که در قالب یک محصول صنعتی یا فرایند صنعتی بوجود می آید واختراع  معادل واژه (INVENTION ) است . اما از یک اختراع در قوانین مختلف کشورها زمانی حمایت میشود که این اختراعات طبق تشریفات جاریه آن کشور در موعد و زمان مقرر به ثبت رسیده باشد. و شرط استفاده از این حق، ثبت آن در نزد مرجع ذیصلاح (اداره ثبت اختراعات) می باشد و در اینجا حق اختراع معادل واژه (PATENT ) پتنت می باشد  . 

از نظر قوانین کشورمان اختراعی قابل ثبت است که دارای ویژگی های زیر باشد

بر ای ثبت یک اختراع علاوه بر شرط جدید بودن و گام ابتکاری  و کاربرد صنعتی و افشائ کامل و موثر اختراع ، این شرط است که موضوع اختراع قابلیت ثبت اختراع را داشته باشد در اکثر قوانین ملی یا منطقه ای اختراعات در همه حوزه های صنعت در صورت احراز وجود شرایط لازم برای اختراع در همه حوزه ها و زمینه های تکنولوژی قابل ثبت است مگر مواردی که درقانون صراحتآ استثنا شده باشد یعنی قانونگذاران سعی می کنند بجای ذکر وبیان موضوعات قابل ثبت ،موارد منفی و مواردی که قابلیت ثبت را ندارد را ذکر کنند و در همین راستا قانونگذار کشور ما موضوعات که قابلیت ثبت را ندارد در ماده 4  قانون به شرح ذیل احصا نموده:

اختراعات غیر قابل ثبت (استثنائات اختراع)

طبق ماده ٤ قانون موارد زیر از حیطه حمایت از اختراع خارج است :

الف -  کشفیات ، نظریه های علمی ، روشهای ریاضی و آثار هنری .

ب - طرحها و قواعد یا روشهای انجام کار تجاری و سایر فعالیتهای ذهنی و اجتماعی .

ج - روشهای تشخیص و معالجه بیماریهای انسان یا حیوان .

این بند شامل فرآورده های منطبق با تعریف اختراع و مورد استفاده در روشهای مزبور نمی شود.

د - منابع ژنتیک و اجزاء ژنتیک تشکیل دهنده آنها و همچنین فرآیندهای بیولوژیک تولید آنها.

ه -  آنچه قبلاً در فنون و صنایع پیش بینی شده باشد.

فن یا صنعت قبلی عبارت است از هر چیزی که در نقطه ای از جهان ازطریق انتشار کتبی یا شفاهی یا ازطریق استفاده

عملی و یا هرطریق دیگر، قبل از تقاضا و یا درموارد حق تقدم ناشی از اظهارنامه ثبت اختراع ، افشاء شده باشد.

درصورتی که افشاء اختراع ظرف مدت شش ماه قبل از تاریخ تقاضا یا در موارد مقتضی قبل از تاریخ حق تقدم اختراع

صورت گرفته باشد، مانع ثبت نخواهد بود.

و  اختراعاتی که بهره برداری از آنها خلاف موازین شرعی یا نظم عمومی و اخلاق حسنه باشد.

از نظر سازمان جهانی حق امتیاز یا پتنت باید سه معیار نوآوری، تازگی و سودمندی را دارا باشد تا بتوان به آن حق امتیاز گفت:

    نوآوری (inventiveness): اختراع مورد نظر نباید برای یک شخص با سطح دانش یا مهارت میانگین در زمینه آن اختراع در همان کشور به ثبت رسیده، مشهود باشد.
    تازگی (novelty): درخواست کننده حق امتیاز باید تازگی ادعا خود را نیز ثابت کند. اختراع مورد نظر باید به طور واضح ابتکاری باشد و تا زمان درخواست به صورت بیانی یا نوشته شده (یا در حال استفاده) نباشد.
    سودمندی (utility): این نیز باید توسط درخواست کننده ثابت شده که این معنی را میدهد که اختراع مورد نظر باید قابلیت تبدیل به یک محصول یا یک فرایند صنعتی را دارا باشد.

از نظر سازمان جهانی حق امتیاز ها به دو نوع حق امتیاز "محصول" و "فرایند" تقسیم بندی میشوند:

    حق امتیاز محصول: یک راه حل تکنولوژیکی است که در یک محصول به کار میرود و به صاحبش حق امتیاز منحصربه‌فردی برای تهیه، استفاده، فروش و صادر کردن محصولاتی که از آن اختراع استفاده شده را می دهد.
    حق امتیاز فرایند: زمانی اعطا میشود که راه حل تکنولوژیکی در یک فرایند تولید استفاده شود و به صاحب آن امتیاز منحصربه‌فردی جهت استفاده از آن فرایند برای ساخت، استفاده و تجارت محصولات نتیجه شده از آن فرایند را می دهد.

پس از ثبت و اعطاء حق اختراع به مالک و مخترع ،بر طبق قانون ایران به دو شکل از اختراع حمایت می شود :

     حمایت ایجابی ، یعنی اینکه به دارنده حق می دهد که از خلاقیت و تلاش ذهنی خود بهره برد .

    حمایت سلبی ، سایرین را مکلف می کند که به این حقوق حاصل از آفرینشهای فکری احترام گذاشته و مانع از هر گونه حق نقص حق بدون اجازه مالک این حقوق بشود

فلذا  مخترع حق انحصاری نسبت به ساخت ،صادرات واردات ،عرضه برای فروش ،فروش و استفاده از فرآورده و کالاهایی که مستقیما از طریق فرایند بدست می آیند را دارد .

حمایت از یک اختراع  برای مدت محدودی (حداکثر بیست سال) در ازای افشای جزئیات اختراع برای عموم، اعطا می‌گردد. حمایت حق امتیاز به این معنا است که مورد اختراع را نمی‌توان بدون اجازه دارنده حق امتیاز به صورت تجاری تولید کرد، استفاده یا توزیع نمود و به فروش رساند. به این نکته مهم باید توجه داشت که حق امتیاز مجوز تولید محصول اختراعی نیست بلکه تنها دیگران را از تولید آن باز می‌دارد.

حقوق حق امتیاز معمولاً پس از ارائه دادخواست از سوی دارنده آن به دادگاه، احقاق می‌شود. دادگاه در بیشتر نظام‌ها، شخص یا اشخاص نقض کننده حقوق حق امتیاز را از این کار باز داشته و وی را مکلف به جبران خسارتهای وارده به صاحب حق اختراع می‌نماید. همچنین چنانچه شخص ثالثی در دادگاه حق اعطا شده حق امتیاز را به چالش کشیده و در این امر موفق شود،حق امتیاز اعطا شده غیر معتبر شناخته خواهد شد. به عنوان مثال بتواند ثابت نماید که اختراع فاقد شرایط قانونی و لازم برای ثبت بوده‌ است.

دارنده حق امتیاز حق دارد تصمیم بگیرد چه کسی می‌تواند در طول مدت حمایت، از اختراع وی بهره‌ برداری نماید. وی می‌تواند با عقد قرارداد، اجازه یا لیسانس استفاده از اختراع را به افراد دیگر واگذار کند. دارنده حق امتیاز همچنین می‌تواند حق اختراع خود را بطور کامل به دیگری بفروشد که در این صورت خریدار، دارنده جدید آن اختراع شناخته خواهد شد. با انقضای دوره زمانی حق امتیاز حمایت از اختراع پایان گرفته و استفاده از آن در اختیار عموم خواهد بود. یعنی دارنده اندیشه‌ گواه دیگر حقوق اختراع خود را دارا نبوده و هر شخصی می‌تواند از آن بهره برداری تجاری کند.

منابع این نوشته:

http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AB%D8%A8%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%B9

http://iripo.ssaa.ir

http://iranipservices.com/fa/index/page/id/25#s4