یوسف ثبوتی در اول شهریور ماه ۱۳۱۱ در خانواده‌ای فرهنگی در شهر زنجان به دنیا آمد. وی پس از اتمام تحصیلات مقدماتی خود در زادگاهش در سال ۱۳۲۹ به طور همزمان در دو رشته کشاورزی و فیزیک دانشگاه تهران پذیرفته شد که به دلیل علاقه وافر به فیزیک، این رشته را برای ادامه تحصیل انتخاب کرد. ثبوتی در دوران دانشگاه با توفان‌های سیاسی شدید سال‌های ۱۳۲۹ تا ۱۳۳۳ همراه بود. وی پس از پایان تحصیلاتش در آزمون نقشه‌برداری قبول شد و به صورت رایگان به یاری دکتر حسین کشی افشار شتافت و پس از چندی با معرفی وی به «دانشگاه تورنتو» در کانادا عزیمت کرد و موفق شد که درجه کارشناسی ارشد را از آن دانشگاه دریافت کند. ثبوتی پس از آن به «دانشگاه شیکاگو» راه یافت و به تحصیل اختر فیزیک نزد استادان صاحب‌نامی هم‌چون «سابراهمانین چاندراسکار» و «اوون چمبرلین» پرداخت. او در سال ۱۳۴۲ مدرک دکتری تخصصی خود را در این رشته دریافت کرد و برای تدریس با سمت استادیاری رهسپار «دانشگاه نیوکاسل» در انگلستان شد. دکتر ثبوتی پس از مدتی به ایران بازگشت و چندی بعد با سمت دانشیاری در دانشگاه شیراز به کار مشغول شد. فعالیت وی در دانشگاه شیراز سرآغاز تحولات جدیدی در دستگاه آموزش عالی ایران بود. نظام ترمی - واحدی کنونی از دستاوردهای دکتر ثبوتی برای نظام آموزشی کشور است. وی، هم‌چنین طرح ارتقای اعضای هیات علمی بر مبنای پژوهش‌های آنان را پیشنهاد داد و آن را در دانشگاه شیراز اجرا کرد. پایه‌گذاری دوره‌های کارشناسی ارشد در آن دانشگاه از جمله دیگر خدمات استاد در دوران فعالیت در دانشگاه شیراز می‌باشد. دکتر ثبوتی در سال ۱۳۴۸ در یک فرصت مطالعاتی به «دانشگاه پنسیلوانیا» رفت و ضمن تحقیقات به تدریس در آن دانشگاه پرداخت. وی پس از مدتی به ایران بازگشت و علاوه بر تدریس در «دانشگاه صنعتی شریف» در سال ۱۳۵۱ طرح تاسیس رصدخانهٔ ابوریحان بیرونی شیراز را ارائه داد. این رصدخانه که در سال ۱۳۵۶ افتتاح شد، بزگترین رصدخانهٔ فعال ایران می‌باشد.

استاد پس از آن، دوره دکتری نجوم در دانشگاه را بنیان گذاشت و زمینه تحصیلات عالیه علاقه‌مندان اختر فیزیک را در دانشگاه شیراز فراهم کرد. دکتر ثبوتی با پی‌گیری‌های فراوان، «مرکز تحصیلات تکمیلی در علوم پایه زنجان» را در سال ۱۳۷۰ تاسیس کرد. هم‌چنین در ایجاد انجمن نجوم ایران در سال ۱۳۷۵ که با تلاش چند اخترشناس حرفه‌ای ایران محقق شد، نقش مهمی برعهده داشت. از استاد ثبوتی بیش از ۵۰ مقاله پژوهشی در مجلات علمی بین‌المللی منتشر شده‌است. این پژوهشگر خستگی ناپذیر در عرصه فیزیک و نجوم علاوه بر دریافت عنوان کتاب سال جمهوری اسلامی و مدال پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، در سال ۲۰۰۰ میلادی به دلیل فعالیت‌های مستمر علمی به دریافت مدال ویژه آکادمی علوم جهان سوم مفتخر شده‌است.
برگزاری کنفرانس ثبوتی

انجمن فیزیک ایران در شهریور ماه ۱۳۸۱ هفتادمین سال موجودیت خود را همزمان با هفتادمین سالگرد تولد استاد ثبوتی در کنفرانس سالانهٔ فیزیک ایران جشن گرفت. این برنامه به احترام این همراه خستگی‌ناپذیر سال‌های فیزیک ایران، کنفرانس ثبوتی نامگذاری و با حضور بیش از ۸۰۰ تن از استادان و دانشجویان فیزیک ایران با شکوه خاصی در دانشگاه زنجان برگزارشد.
برکناری از ریاست دانشگاه علوم پایه زنجان

کامران دانشجو، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در طی حکمی در تاریخ سی مرداد ۱۳۸۹ دکتر یوسف ثبوتی را از ریاست دانشگاه علوم پایه زنجان که خود موسس آن بوده‌است برکنار کرد. وی دکتر رسول خدابخش را به سمت ریاست این دانشگاه برگزید. این حکم اعتراضات متعددی را در شهر زنجان و بویژه میان دانشجویان در پی داشت که به دلیل علاقه شدید دانشجویانش بود. هم چنین مجمع نمایندگان استان زنجان در پی برکناری پرفسور یوسف ثبوتی از ریاست دانشگاه علوم پایه زنجان با ارسال نامه خطاب به وزیر علوم، تحقیقات و فناوری نسبت به این تصمیم واکنش نشان داد و خواستار تجدیدنظر وزیر علوم در این خصوص شد. در این خصوص عده‌ای از بازاریان زنجان با امضای طوماری خواستار لغو هرچه سریعتر حکم عزل پروفسور شدند.

فعالیت‌ها

علمی

    استادیار بخش ریاضی، دانشگاه نیوکاسل، انگلستان، ۴۳-۱۳۴۲
    دانشیار بخش فیزیک، دانشگاه شیراز، ۵۰-۱۳۴۳
    دانشیار مدعو بخش نجوم، دانشگاه پنسیلوانیا، آمریکا، ۴۸-۱۳۴۷
    استاد فیزیک، دانشگاه شیراز، -۱۳۵۰
    محقق ارشد انستیتوی نجوم و اختر فیزیک، دانشگاه آمستردام، هلند، ۵۴-۱۳۵۳
    محقق مدعو مرکز نجوم و اختر فیزیک، دانشگاه شیکاگو، آمریکا، ۶۴-۱۳۶۳
    استاد مدعو بخش فیزیک، دانشگاه نورث ایسترن، بوستون، آمریکا، ۷۱-۱۳۷۰
    عضو وابسته مرکز بین‌المللی فیزیک نظری (تریستایتالیا)، ۷۲

اجرایی

    مؤسس و رئیس مرکز تحصیلات تکمیلی در علوم پایه- زنجان، ۳۰ مرداد۱۳۸۹ - ۱۳۷۰
    رئیس بخش فیزیک دانشگاه شیراز، ۶۰-۱۳۵۸ و ۵۳-۱۳۵۰
    مؤسس و رئیس رصدخانه ابوریحان بیرونی، دانشگاه شیراز، ۶۵-۱۳۵۲
    عضو هیئت مؤسس و رئیس انجمن فیزیک ایران، ۷۸-۱۳۷۵ و ۶۷-۱۳۶۵
    عضو هیئت مؤسس و رئیس انجمن نجوم ایران[۲][پیوند مرده]، ۱۳۸۱-۱۳۷۵
    عضویت شورای همکاریهای علمی و بین‌المللی وزارت فرهنگ و آموزش عالی، تا کنون-۱۳۷۶
    عضو شورای دانشگاه شیراز، ۵۷-۱۳۵۵

فرهنگی و اجتماعی

    عضو هیئت مؤسس و هیئت مدیره انجمن فیزیک ایران، ۵۴-۱۳۵۰ و ۷۰-۱۳۶۲
    عضو جامعه منجمین آمریکا، تا کنون- ۱۳۴۷
    عضو انجمن بین‌المللی نجوم، تا کنون- ۱۳۴۸
    عضو هیئت مشاوران مجله علوم و تکنولوژی ایران، ۵۴-۱۳۵۰
    عضو هیئت تحریریه مجله علوم و تکنولوژی ایران، تا کنون- ۱۳۶۲
    عضو هیئت مشاوران مجله فیزیک ایران، تا کنون-۱۳۶۵
    عضو آکادمی علوم جهان سوم، تا کنون- ۱۳۶۶
    عضو فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران، تا کنون- ۱۳۶۸
    عضو شورای علمی مرکز بین‌المللی فیزیک نظری (تریست ایتالیا) ۱۳۷۴-۱۳۶۸
    عضو شورای عالی کتابخانه منطقه‌ای علوم و تکنولوژی شیراز، ۷۷-۱۳۷۰
    پیشنهاد دهنده و پیگیر برنامه کارشناسی ارشد فیزیک (۱۳۴۶) و برنامه دکتری فیزیک (۱۳۶۵) در دانشگاه شیراز

افتخارات

    ۱۳۵۷ - مدال پژوهشی- وزارت علوم
    ۱۳۶۶ - عضویت در آکادمی علوم جهان سوم، تا کنون-
    ۱۳۶۸ - عضویت در فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران، تا کنون
    ۱۳۷۴ - جایزه کتاب سال ایران - ریاست جمهوری اسلامی ایران
    Medal Lecture, in Physical Sciences, The Third World Academy of Sciences, TWAS, ۲۰۰۰
    ۱۳۷۹ - جایزه خوارزمی
    ۱۳۸۰ - چهره ماندگار
    ۱۳۸۱ - تجلیل انجمن فیزیک ایران و نام‌گذاری کنفرانس فیزیک سالانه ۱۳۸۱ بنام کنفرانس ثبوتی